Psychoterapia indywidualna często jest kontynuacją konsultacji psychologicznej. W porównaniu do konsultacji i porady psychologicznej, psychoterapia różni się od nich w co najmniej dwóch aspektach. Pierwszym aspektem jest funkcja czasu. W odróżnieniu od ww. form pomocy, psychoterapia jest procesem długoterminowym. W zależności od nurtu psychoterapeutycznego, w którym jest ona prowadzona, może trwać od kilkunastu tygodni (np w nurcie behawioralno-poznawczym) do kilku, kilkunastu lat (w nurcie psychodynamicznym, psychoanalitycznym). Drugim aspektem jest trwałość, która między innymi wynika z funkcji czasu. Ale trwałość jest wynikiem również innych czynników, tj. tworzenie relacji zaufania pomiędzy psychologiem/psychoterapeutą a klientem, kompetencje psychologa/psychoterapeuty, wysoka motywacja klienta do zmiany czy regularność i cykliczność sesji.

Jeśli chodzi o regularność i cykliczność, to sesje psychoterapeutyczne powinny się odbywać przynajmniej raz w tygodniu (w niektórych nurtach sesje odbywają się częściej). Po jakimś czasie, kiedy klient odzyska „własne zasoby” i stanie się samodzielny w radzeniu sobie, regularność spotkań ulegnie zmianie, będą one rzadsze i będą podyktowane wtedy doraźną potrzebą klienta.

Ważną częścią psychoterapii jest kontrakt terapeutyczny, który zostaje sformułowany po pierwszych 2-3 spotkaniach, stanowiących fazę diagnostyczną psychoterapii. Podczas tych pierwszych spotkań określa się rodzaje problemów i ich źródło, zostaje nawiązany kontakt między klientem a psychologiem/psychoterapeutą, zbiera się informacje dotyczące kontekstu zgłoszenia się, linii życiowej i rozwojowej klienta, bada się motywację do wprowadzania zmian w życie, przygotowuje się do ostatecznej, wspólnej decyzji o podjęciu psychoterapii. Jeżeli ta decyzja jest pozytywna po obu stronach, następuje sformułowanie kontraktu terapeutycznego. Jest to, ogólnie mówiąc, umowa między pacjentem, a psychoterapeutą określająca warunki współpracy oraz przyjęty sposób leczenia w ramach rozpoczynanej psychoterapii. Umowa ta określa punkty wzajemnych zobowiązań.

Kontrakt terapeutyczny dotyczy określenia celu terapii, jej formy, wyboru metody, czasu, częstotliwości oraz długości sesji, miejsca spotkań, warunków odwoływania sesji, kontaktu z psychoterapeutą między sesjami, sposobu wykorzystania przez pacjenta czasu między sesjami, itp.
Jak to bywa w przypadku każdej współpracy, efektywność psychoterapii jest uzależniona od obu stron.